Charlie

N’eus ket bet kaoz kalz eus Charlie ganin amañ, ha ne soñj ket din em befe tra pe dra a dalvoudegezh da ouzhpennañ, e gwirionez. Mantret on bet gant ar pezh zo c’hoarvezhet, mantret e vefe tud sot pe bet trellet ha trellatet a-walc’h evit soñjal lazhañ tud war zigarez int bet feuket. Mantret on e vefe graet eus ur relijion un digarez da vezañ feuls. Sur on, e gwirionez, n’eo nemet un digarez. Lod tud a zo feuls, hag abeg a gavint, siwazh, da vezañ feuls. Mantret on bet ivez gant an tagoù e brezhoneg a zo bet skrivet war ur voskeen war-sevel ‘kostez Roazhon, o c’houlenn groñs hag e brezhoneg fall ra vefe kaset an arabed kuit a Vreizh. Mantrus, evel a lavaren. Daoust ha ken diaes se eo doujañ an eil d’egile pe d’eben ?

D’am soñj en eus kement hini bet tro d’en em soñjal, ha da vezañ e kañv, ha n’em eus netra gwall fin da ouzhpennañ, siwazh.

Met un dra memestra, “Je suis Charlie“. Ul lugan dreist a-walc’h, aes da implij, aes da lavar, da adimplij hag all. Berr hag efedus, n’eo ket souezh e gwirionez e vefe bet krouet gant un den arbennik war ar marketing (marc’hadiñ? da ziforc’hañ gant marc’hatañ ?). Koulskoude, n’eo ket bet ken aes-se d’ar brezhonegva ober e soñj war an droidigezh. En holl yezhoù a ya en-dro evel ar galleg -rener, verb, renadenn- eo aes a-walc’h treiñ al lugan : I am Charlie, Yo soy Charlie, Ich bin Charlie, Som Charlie ha me oar.

Met e brezhoneg, neuze? A-bep seurt a zo bet graet : Me zo Charlie, Me eo Charlie, Charlie on, pe zoken Charlie zo ac’hanon… Daou dra a zo. Diouzh un tu, ober gant brezhoneg reizh (memestra…), diouzh an tu all, emichañs, klask doujañ d’ar c’hinnig orin, d’ar c’hraferezh. Ha d’am soñj, amañ, ne oa ket aes ober an daou, hep cheñch ar mennozh d’an nebeutañ.

Desket e vo d’an neb a grogo gant ar brezhoneg emañ ouesk an ereadurezh anezhañ, hag e kaver gwelloc’h peurvuiañ lakaat ar c’heloù nevez e penn ar frazenn, pe ar pep pouezusañ. Hag evidon-me, ne oa ket “Je” ar pep pouezusañ e galleg. N’eo ket e vefen ME Charlie a zo pouezus, met ar fed e vefen CHARLIE. Charlie a zo da vezañ lakaet en a-raok, ket me ma-unan, a-hend all en em saver c’hoazh war un enebadur : Me zo Charlie, ha ket ar re all. Gellout a rafer gwelout Charlie evel un anv-gwan, ha peuliesañ e vefe lakaet kement se da gentañ. Daoust ha lavarout a rafed ‘Me zo bras’ pe ‘bras on’, d’en em zeskrivañ ? War-bouez ma ‘z oc’h o respont d’ar goulenn eeun ‘piv zo bras’ e seblant anat din lakaat an anv gwan er penn kentañ. Emaoc’h c’hwi o komz, daoust ha ezhom hoc’h eus d’en em lakaat en a-raok c’hoazh?

Ma, d’am soñj e oa Charlie da lakaat war wel. Evidon me, evel-just, rak gellout a reer kompren al lugan e meur a stêr, met e galleg, gant ar c’hoant pouezañ war Je e vefe bet lakaet C’est moi Charlie, pe Charlie, c’est moi, sur a-walc’h, ar pezh a zo troidigezh rik Me eo Charlie, am eus bet gwelet skritellet.

Graet ‘m befe gant Charlie on, marteze, peogwir eo an eeunañ, ar bravañ, hag an tostañ hervezon eus ar stêr orin. Met dont a ra neuze kudenn ar c’hinnig. En holl yezhoù all emañ al lodenn rener/verb a-raok Charlie, evel ur rakskrid. E brezhoneg en em gavfe ar verb e unan. Kollet ivez an tri ger. Gwall zisheñvel. Gant Charlie on-me hor befe adkavet an tri ger, daoust d’an urzh bezañ eilpennet… Bez on Charlie, marteze, a vefe bet ar gwellañ. N’eo ket ar stumm anatañ e brezhoneg, met d’an nebeutañ e pouez war ar bezañ, ha ket an hinienn, ha derc’hel a ra d’an urzh orin, d’ar garta c’hrafek ma fell deoc’h.

Bez on Charlie, neuze, ha bez omp holl, emichañs. Bezomp holl, a hetan (soutil, neketa?).

En diwezh, ne cheñch netra, sklaer eo bet ar mennozh emichañs, met ur wech c’hoazh, n’eus tamm tu ebet d’ar vrezhonegerien da vezañ a-du war implij o yezh. Ar pezh a zo mat, dre ma chom bev dre an implij, hag e vez tud o klask ober ganti; ar pezh a zo fall, dre ma ne oar ket an holl re vat penaos ober ganti e gwirionez. Soñj a zegas din eus istor ‘Nukleel nann trugarez‘ un nebeut bloavezhioù zo, a zo bet reizhet da ‘Nukleel n’am bo ket‘ da c’houde…